|
Artikel laten voorlezen
|
Geschatte leestijd: 4 minutes
Toch is het niet altijd duidelijk wat kwantitatieve versoepeling precies inhoudt, hoe het werkt en wat de mogelijke voor- en nadelen zijn. Ook bestaan er veel misvattingen, vooral over de invloed ervan op de economie en financiële markten.
In dit artikel ontdekt u wat kwantitatieve versoepeling is, hoe het wordt toegepast door centrale banken, welke effecten het kan hebben en welke spelregels de Europese en Nederlandse toezichthouders hanteren om beleggers te beschermen. Zo krijgt u een compleet en neutraal beeld van dit beleid.
Bent u op zoek naar een online broker waarmee u wereldwijd in talloze aandelen kunt beleggen? Klik dan hier.
Wat is kwantitatieve versoepeling?
Kwantitatieve versoepeling (Quantitative Easing of QE) is een onconventionele vorm van monetair beleid. Hierbij koopt een centrale bank grootschalig financiële activa, zoals staatsobligaties of hypotheekobligaties, op de open markt. Het doel is om de geldhoeveelheid in de economie te vergroten, de rente te verlagen en lenen en investeren te stimuleren.
Door het opkopen van deze effecten ontvangen banken liquide middelen. In theorie moeten deze middelen vervolgens terechtkomen bij bedrijven en consumenten, zodat zij meer geld kunnen uitgeven of investeren. Dit kan economische groei aanwakkeren, vooral in periodes waarin de economie zwak presteert of in een recessie zit.
Hoe werkt kwantitatieve versoepeling?
Vroeger werd geld letterlijk “bijgedrukt” door centrale banken. Tegenwoordig gebeurt dit digitaal: centrale banken kopen schuldpapieren (zoals staatsobligaties) en creëren daarmee nieuw geld. Dit verlaagt de marktrente en vergroot de hoeveelheid geld in omloop.
De centrale gedachte:
- Meer geld voor commerciële banken betekent lagere leenkosten.
- Lagere rentes maken lenen aantrekkelijker voor bedrijven en consumenten.
- Hogere consumptie en investeringen kunnen de economie stimuleren.
Toch zijn er grenzen. Centrale banken kunnen banken en bedrijven niet dwingen om leningen te verstrekken of op te nemen. Dit mechanisme werkt dus alleen goed als er vertrouwen is en bedrijven en huishoudens bereid zijn om geld uit te geven.
Centrale banken en onafhankelijkheid
Een centrale bank is een financiële instelling die het monetaire beleid van een land of regio uitvoert. Bekende voorbeelden zijn de Europese Centrale Bank (ECB), de Federal Reserve (VS) en de Bank of Japan.
Centrale banken zijn formeel vaak politiek onafhankelijk, maar de praktijk kan afwijken. Zo oefende de Amerikaanse president Trump openlijk druk uit op de Federal Reserve om de rente te verlagen. Dit onderstreept dat de onafhankelijkheid van centrale banken niet altijd vanzelfsprekend is.
De eerste centrale banken zoals de Bank of England en de Zweedse Riksbank stammen uit de 17e eeuw. Sindsdien spelen zij een cruciale rol in de economische stabiliteit.
Wanneer wordt kwantitatieve versoepeling toegepast?
Centrale banken passen kwantitatieve versoepeling vooral toe wanneer:
- De economie stagneert of krimpt.
- Traditionele renteverlagingen niet voldoende effect hebben (rente dicht bij nul).
- De vraag naar kredieten laag is, terwijl het aanbod ruim is.
Economisch gezien is het idee gebaseerd op de “omloopsnelheid” van geld. Hoe meer geld en hoe sneller het circuleert, hoe sterker het bruto binnenlands product (BBP) kan groeien. Als bedrijven en consumenten minder uitgeven en sparen, neemt de omloopsnelheid af. Kwantitatieve versoepeling probeert dit tegen te gaan.
Voor- en nadelen van kwantitatieve versoepeling
Mogelijke voordelen
Kwantitatieve versoepeling kan op korte termijn de kredietverlening aanmoedigen, de rente drukken en zo economische groei stimuleren. Bedrijven kunnen makkelijker investeren en consumenten kunnen meer besteden. Ook kan het tijdelijke steun bieden aan financiële markten en werkgelegenheid.
Mogelijke nadelen
Tegenover deze voordelen staan belangrijke risico’s en beperkingen:
- Veel economen vrezen dat kwantitatieve versoepeling slechts een tijdelijke oplossing biedt voor diepere structurele problemen.
- Een toename van de geldhoeveelheid kan leiden tot inflatie of zelfs hyperinflatie, als er geen beheersing is.
- Banken zijn niet verplicht om nieuw verkregen middelen uit te lenen. In de praktijk houden zij het geld soms aan om balansen te versterken.
- Ook bedrijven en huishoudens zijn niet verplicht om extra kredieten op te nemen.
- Hogere schuldenniveaus kunnen later tot betalingsproblemen leiden.
- Financiële markten kunnen oververhit raken, wat kan leiden tot bubbels in aandelen- of vastgoedmarkten.
Voorbeelden uit de praktijk
Japan
Japan was het eerste land dat grootschalig kwantitatieve versoepeling toepaste (2001–2006). Later volgde nieuwe programma’s, zoals het opkopen van Japanse ETF’s door de Bank of Japan. Inmiddels bezit de centrale bank een aanzienlijk deel van de Japanse aandelenmarkt, wat vragen oproept over marktevenwicht en langetermijneffecten.
Europa
In 2012 kondigde ECB-voorzitter Mario Draghi het OMT-programma aan om obligaties van kwetsbare eurolanden op te kopen. Het doel was om het vertrouwen in de euro te herstellen en de renteverschillen binnen de eurozone te beperken. In ruil voor obligatie-opkopen moesten landen hervormingen doorvoeren en hun schuldpositie verbeteren.
Verenigd Koninkrijk
Na de crisis van 2008 verlaagde de Bank of England de rente en kocht voor tientallen miljarden ponden obligaties op. Ook na de Brexit-stemming in 2016 werden nieuwe stimuleringsmaatregelen genomen om de economische impact te verzachten.
Conclusie
Kwantitatieve versoepeling is een krachtig, maar ook omstreden beleidsinstrument van centrale banken. Het kan tijdelijke verlichting bieden in tijden van economische malaise, maar kent ook belangrijke risico’s en beperkingen. Het is belangrijk om deze context goed te begrijpen om nieuws en marktsignalen beter te duiden.
