Geschatte leestijd: 5 minutes
Na dit artikel nog niet uitgelezen? Lees dan vooral verder op het LYNX Kennisportaal.
Wat zijn derivaten?
Derivaten zijn afgeleide financiële producten die gebaseerd zijn op een onderliggende waarde. Voorbeelden van onderliggende waarden zijn aandelen of grondstoffen. Een derivaat geeft de koper het recht een bepaalde onderliggende waarde voor een bepaalde koers te kopen of te verkopen. Bekende derivaten zijn opties, swaps en futures.
Derivaten vinden hun oorsprong in de wens om risico’s te verkleinen (hedgen). Tegenwoordig gebruiken beleggers ze ook om te speculeren. Financiële derivaten worden op de effectenbeurs verhandeld. Het kan ook onderhands tussen partijen onderling, dan noemen we dit over the counter (OTC).
Belangrijke risico’s van derivaten
De geschiedenis van de derivatenmarkt gaat terug naar de Middeleeuwen. In de 16e eeuw begonnen boeren met het afdekken van hun risico’s voor hun agrarische producten. Een bekende derivatenmarkt uit die tijd was de Amsterdamse tulpenbeurs.
In 1865 werd de volgende stap gezet door de Chicago Board of Trade (CBOT). De beurs lanceerde de eerste gestandaardiseerde futures op tarwe. Middels dit product konden boeren een vooraf afgesproken prijs voor hun goederen krijgen. Destijds werd het dus nog puur gebruikt om risico’s af te dekken.
Soorten derivaten
Derivaten zijn complexe producten met specifieke kansen en risico’s. Verdiep u goed in de voor- en nadelen voordat u besluit in derivaten te beleggen. Deze producten zijn niet geschikt voor iedere belegger. Hieronder een overzicht van belangrijke risico’s. Wel benadrukken we dat deze lijst niet volledig is.
Hefboomwerking: Door de hefboomwerking kan een kleine koersschommeling in de onderliggende waarde zorgen voor een grote waardeverandering van het derivaat. Dit kan op- én neerwaarts, verliezen kunnen zelfs onbeperkt oplopen.
Tegenpartijrisico: Bij iedere transactie zijn er twee partijen. Uw tegenpartij waarmee u de derivatentransactie aangaat, kan failliet gaan. In dat geval valt de uitstaande positie in de gehele boedel van het bedrijf. Dit risico manifesteert zich met name bij over-the-counter transacties. Particuliere beleggers hebben hier doorgaans minder mee te maken.
Marktrisico: De marktwaarde van derivaten zijn gebaseerd op de koers van de onderliggende waarde. De derivaten zelf vertegenwoordigen geen reële waarde. In tijden van crisis kan de waarde van het onderliggende product sterk dalen. Dat leidt op zijn beurt dan tot een waardedaling van de derivatenpositie.
Derivaten bestonden al in de 16e eeuw
Al in de 16e eeuw dekten boeren de risico’s af voor hun agrarische producten. Een bekende derivatenmarkt uit die tijd was de Amsterdamse tulpenbeurs.
In 1865 zette de Chicago Board of Trade (CBOT) de volgende stap. De beurs lanceerde de eerste gestandaardiseerde futures op tarwe. Met deze future konden boeren een vooraf afgesproken prijs voor hun goederen krijgen.
Derivaten: een overzicht
Vandaag de dag hebben derivaten een belangrijke rol het financiële systeem. Hieronder een overzicht van bekende derivaten:
Futures: Een future is een termijncontract waarbij de koper en verkoper vooraf een prijs en tijdstip afspreken voor een onderliggende waarde. Futures zijn beschikbaar voor aandelenindices en staatsobligaties, maar ook voor fysieke producten zoals goud zilver en olie.
Opties: Opties zijn termijncontracten die optiehouders het recht geven om een effect op een later moment tegen een vaste prijs te kopen (calloptie) óf verkopen (putoptie). Opties zijn beschikbaar voor aandelen, ETF’s, indices, futures en valuta.
CFD’s: De afkorting CFD staat voor Contract For Difference. In dit contract spreken de koper en verkoper af om het waardeverschil van de onderliggende waarde vanaf het moment van overeenkomst te verrekenen. Hiermee kunnen beleggers met een hefboom speculeren op een koersstijging of -daling.
Swaps: Een renteswap is een financieel product waarbij twee partijen rentebetalingen uitruilen. De waarde van de swap hangt af van de rentestand. Met een swap kunnen beleggers renterisico afdekken of een rentepositie innemen.
Beleggen in derivaten: diepe dalen, hoge toppen
Verhalen over derivaten doen het goed in films en halen soms ook het nieuws. Neem het verhaal van de inmiddels beruchte handelaar Jérôme Kerviel van Société Générale. Hij bouwde met futures een longpositie op van bijna € 50 miljard. Hiermee speculeerde hij op een stijging van de DAX-index en de Euro Stoxx 50 index. Toen deze positie eenmaal bekend werd, daalden de koersen zodanig hard dat de Franse bank met grote moeite de positie kon sluiten. Uiteindelijk kostte de hele affaire € 4,9 miljard.
Een ander verhaal komt uit Nederland en gaat over woningcorporatie Vestia. Deze organisatie had een derivatenportefeuille van bijna €23 miljard om renterisico’s op leningen af te dekken. Tegelijk speculeerde de woningcorporatie ook op rentestijgingen. Toen de rente daalde, kregen de derivaten een negatieve waarde van meer dan € 3 miljard. Andere woningcorporaties moesten financieel bijspringen om het stelsel overeind te houden. De uiteindelijke schade voor Vestia bedroeg ruim € 2,8 miljard.
Succesverhalen zijn er ook. Denk bijvoorbeeld aan de film The Big Short. De film gaat over een hedgefund dat enorme winsten maakte tijdens de financiële crisis in 2008. Deze verhalen zijn illustratief voor de hefboomwerking die derivaten kenmerkt. Een kleine koersschommeling in de onderliggende waarde kan zorgen voor een grote waardeverandering van het derivaat. Net zo oud als derivaten zelf, is het gezegde “Bezint eer ge begint”. Zou het toeval zijn?
